Prace Pracowników Instytutu Architektury i Planowania Przestrzennego na rzecz miasta i regionu Szczecin – czy budować wysoko? Klara Czyńska, Waldemar Marzęcki, Paweł Rubinowicz Wystawa w cyklu ‘Westival Sztuka Architektury’ 2009 Miejsce ekspozycji: GALERIA ARCHITEKTÓW FORMA, ZUT Termin wernisażu: czwartek, 19. listopada 2009, godz. 17.00 Okres ekspozycji: 19 listopada – 2 grudnia 2009

Czy budować wysoko? Problem ustalania wysokości zabudowy w mieście jest z reguły przedmiotem licznych dyskusji, sporów i kontrowersji. Często o lokalizacji i formie budynków wysokich decydują przesłanki czysto uznaniowe. Z jednej strony podnoszone są argumenty, że wszelkie kwestionowanie zabudowy wysokiej hamuje rozwój miasta. W myśl tej zasady forsowane są często koncepcje lokalizacji wysokościowców w obszarach śródmiejskich o ustalonych wartościach kompozycyjnych, krajobrazowych i historycznych. Wiele z nich to ‘implanty’ – zagraniczny inwestor, zewnętrzne biuro architektoniczne, sztampowa forma, brak relacji budynku z miastem (lub pozorne nawiązanie, poparte wybiórczymi i intencyjnymi analizami). Z drugiej strony w naszym środowisku zawodowym, zwłaszcza wśród urbanistów, formułowane są często poglądy przeciwstawne – z zasady krytykujące wszelką zabudowę wysoką. Polemika ta tworzy uproszczony obraz zagadnienia, utrzymany w retoryce zerojedynkowej, między biegunami: można – nie wolno. Tymczasem, zdaniem autorów, powinniśmy konstruować dyskusję wokół bardziej precyzyjnych pytań. Czy budynek powinien mieć 30, 40, 50, czy może 100 metrów? Wedle jakich zasad ustalać jego lokalizację? Jak kształtować jego formę? Wielokrotnie okazuję się, że zmiana wysokości planowanego obiektu o dwie lub trzy kondygnacje może mieć zasadnicze znaczenie dla określenia jego korzystnej relacji z miastem.

Niniejsza wystawa (prezentowana po raz pierwszy) stanowi podsumowanie opracowań studialno-planistycznych wykonanych przez zespół autorski w 2007 roku – dla Szczecina. Celem było przygotowanie wytycznych wysokościowych dla dziesięciu kluczowych lokalizacji w mieście, którymi interesują się obecnie inwestorzy – chcący budować wysoko! Wszystkie działki położone są w centrum Szczecina (ul. Wyzwolenia, Al. Piastów, ul. 3-go Maja, ul. Salomei). Budowa obiektów wysokich w tych miejscach może wywrzeć silny wpływ na wizerunek naszego miasta – może oddziaływać na jego krajobraz zarówno w widokach wewnętrznych (z placów i ulic) jak też w odległych panoramach. Wystawa prezentuje potencjalne interakcje nowej zabudowy z już istniejąca. Konstruując odpowiednie wytyczne zmierzaliśmy przede wszystkim do ochrony ekspozycji historycznych zespołów (kompleks Wałów Chrobrego, Katedra, Zamek Książąt Pomorskich) oraz wartościowych wnętrz krajobrazowych (Jasne Błonia, Cmentarz Centralny). Wyższe pułapy zabudowy ustalone zostały w tych przypadkach, gdy lokalizacja nowych dominant wynikała wprost z kompozycji urbanistycznej miasta i stanowiła jej naturalną kontynuację (co dotyczyło głównie zamknięć osiowych).

Wystawa, zgodnie z intencją autorów, stanowi pretekst do dyskusji nad istotnym dla przyszłości miasta zagadnieniem lokowania zabudowy wysokiej. Przestrzenne interakcje budynków wysokich w mieście są złożone i wieloaspektowe. Wskazuje to na konieczność podejmowania badań naukowych w tym zakresie i poszukiwania nowych metod analitycznych. Bazą dla przygotowania prezentowanych na wystawie opracowań studialnych był Wirtualny Model Miasta (aktualnie ok. 17800 budynków w 3D) – eksponowany wcześniej m.in. w Galerii Wojewody (Urząd Wojewódzki w Szczecinie, 2007) oraz ‘Studium kompozycyjne Szczecina z uwzględnieniem zabudowy wysokiej’ przygotowane przez nasz zespół w 2005 roku. W badaniach stosowaliśmy autorskie techniki analityczne opisane w odrębnych publikacjach naukowych (mapowanie zasięgów oddziaływania wizualnego, symulacje widoków panoramicznych z linijkami wysokościowymi i inne). Formułowanie wytycznych było zawsze końcowym akordem naszej pracy. Staraliśmy się nie kwestionować lub nie popierać żadnych rozwiązań z góry. Często też, wstępne, intuicyjne odczucia były weryfikowane w trakcie prowadzonych analiz. Z racji, że wystawa została włączona w cykl imprez tegorocznego ‘Westivalu Sztuka Architektury’ liczymy na nawiązanie szerszej dyskusji w gronie szczecińskich architektów i urbanistów (oraz na ocenę i krytykę naszych działań).

dr inż. arch. Klara Czyńska

prof. dr hab. inż. arch. Waldemar Marzęcki

mgr inż. arch. Paweł Rubinowicz

Ryc.1. Zastosowanie techniki mapowania zasięgu oddziaływania wizualnego (z wykorzystaniem autorskich aplikacji nakładkowych LISP dla programu AutoCAD). Wybrane analizy dla obiektu wysokiego na zamknięciu ulicy Matejki. Przedmiotem badania jest pojedynczy budynek. Metoda umożliwia wyznaczenie wszystkich obszarów w mieście, z których będzie on widoczny. W uproszczeniu można przyjąć, że natężenie barwy odpowiada sile ekspozycji danego obiektu.

Ryc.2. Wizualizacja fragmentu Wirtualnego Modelu Szczecina – w widoku od strony Cmentarza Centralnego. Na pierwszym planie widoczne są linijki wysokościowe (I-1, I-2) usytuowane w miejscach analizowanej zabudowy wysokiej przy placu Szyrockiego (skrzyżowanie alej Boh. Warszawy i Piastów oraz ulic Mieszka I-go i Powstańców Wielkopolskich). W toku analiz (m.in.) z uwagi na ochronę kompozycji założenia krajobrazowego cmentarza założono ograniczenie wysokości części zwartej analizowanych obiektów do 20,0m oraz – części wysmuklonej (akcent formalny) do 40,0m.

Ryc. 3. Symulacja widoków panoramicznych z linijkami wysokościowymi (z użyciem autorskich aplikacji nakładkowych LISP dla programu AutoCAD) oraz zasada formułowania wytycznych wysokościowych. Powyżej: analiza nowych obiektów na zamknięciu ul. 3-go Maja (tereny kolejowe); poniżej: symulacja panoramy ze Wzgórz Warszewskich (ul. Duńska). W metodzie linijek przedmiotem badania jest określona ekspozycja miasta (panorama lub widok wewnętrzny). W miejscach analizowanych obiektów wysokich automatycznie nanoszone są odpowiednie podziałki metryczne umożliwiające wyznaczenie pułapów granicznych dla badanej zabudowy oraz ustalanie jej gabarytów. Oznaczenia nowej zabudowy mają formę symboliczną – nie oznaczają jej kształtu, określają natomiast wysokość części zwartej i wysmuklonej oraz maksymalną szerokość obiektu.

KATALOG WYSTAWY

ZDJĘCIA Z WERNISAŻU

Zestawienie wybranych autorskich publikacji naukowych, wystaw oraz opracowań

studialno-planistycznych dotyczących lokalizacji zabudowy wysokiej w mieście

PUBLIKACJE NAUKOWE:

Czyńska K. (2009|11), Wykorzystanie wirtualnego modelu miasta do badania zasięgu widoczności panoram, Przestrzeń i Forma Nr 12/2009, wyd. Hogben, Szczecin (w druku)

Czyńska K. (2009|05), Czy zabudowa wysoka może wzbogacać urodę miasta?, ULAR 2009, Gliwice (w druku)

Marzęcki W., Czyńska K., Rubinowicz P. (2008|05), Wirtualny model miasta jako narzędzie monitoringu i symulacji zabudowy wysokiej [w:] Tendencje wysokościowe w miastach metropolitalnych, Konferencja organizowana przez International Urban Development Association, Ministerstwo Infrastruktury i Miasto Gdańsk, Gdańsk 2008

Czyńska K. (2006|12), Metody kształtowania współczesnej sylwety miasta na przykładzie panoram Szczecina – wykorzystanie wirtualnych modeli miast w monitoringu i symulacji panoram, dysertacja doktorska, Politechnika Wrocławska 2006

Marzęcki W., Czyńska K., Rubinowicz P. (2006|06), Wirtualny model miasta – analiza lokalizacji obiektów wysokich [w:] Nowa architektura w kontekście kulturowym miasta, red. A. Niezabitowski, M. Żmudzińska-Nowak, TaP, Gliwice 2006, s. 110-117

Czyńska K., Rubinowicz P. (2005|09), Komputerowe metody analizy kompozycji sylwet miejskich [w:] Przestrzeń i Forma Nr 2/2005, wyd. Hogben, Szczecin, s. 204-207

Czyńska K. (2005|05), Kształtowanie współczesnej sylwety miasta – studium kompozycyjne panoram Szczecina, ULAR 2005, Gliwice, s. 201-213

WYSTAWY:

Marzęcki W., Czyńska K., Rubinowicz P. (2009|11), Prace Instytutu Architektury i Planowania Przestrzennego dla miasta i regionu. Szczecin – czy budować wysoko? – wystawa autorska w ramach Westivalu Sztuka Architektury, Galeria Architektów Forma, Szczecin 2009

Marzęcki W., Czyńska K., Rubinowicz P. (2007|02), Wirtualny Model Miasta – wystawa autorska, Galeria Wojewody, Zachodniopomorski Urząd Wojewódzki w Szczecinie, Szczecin 2007

Zamknięte prezentacje – stosowanie Wirtualnego Modelu Miasta w analizie lokalizacji zabudowy wysokiej (m.in.):

Open Gallery w Szczecinie (2008|01), Sesja Rady Miejskiej (2007|03), szczeciński oddział PAN (2006|05)

OPRACOWANIA STUDIALNO-PLANISTYCZNE:

Czyńska K., Marzęcki W., Rubinowicz P. (2007|12), Studium oddziaływania krajobrazowego zabudowy wysokiej – przy placu Szyrockiego, na zamknięciu ul. 3-go Maja oraz przy ul. Salomei, opracowanie planistyczne dla Gminy Miasta Szczecin, 2007

Czyńska K., Marzęcki W., Rubinowicz P. (2007|07), Studium oddziaływania krajobrazowego zabudowy wysokiej przy Al. Wyzwolenia, opracowanie planistyczne dla Gminy Miasta Szczecin, 2007

Czyńska K., Rubinowicz P. (2005|12), Poglądowy komputerowy model przestrzenny centrum Szczecina, opracowanie dla Gminy Miasta Szczecin, 2005

Marzęcki W., Czyńska K., Rubinowicz P. (2005|07), Studium kompozycyjne obszaru miasta (Szczecina) ze wskazaniem terenów dla zabudowy wysokiej, opracowanie planistyczne dla Gminy Miasta Szczecin, 2005

Autorzy wystawy. Kolejno od lewej: Waldemar Marzęcki, Klara Czyńska, Paweł Rubinowicz

Kontakt z autorami:

Klara Czyńska – klara-czynska@wp.pl

Waldemar Marzęcki – marzecki@post.pl

Paweł Rubinowicz – pawel@rubinowicz.com.pl

Adres korespondencyjny:

Zachodniopomorski Uniwersytet Technologiczny, WBiA

Instytut Architektury i Planowania Przestrzennego

ul. Żołnierska 50, 71-210 Szczecin

RECENZJE WYSTAWY

Na jakiej podstawie Prezydent Miasta ma wydawać decyzje, a Rada Miasta ma uchwalać plany miejscowe w zakresie określenia maksymalnej, dopuszczalnej wysokości zabudowy? Dotychczas obowiązywały zasady wynikające z ochrony obszarów i obiektów zabytkowych lub ograniczenia technologiczne. O ile na terenach objętych ochroną konserwatorską nadal nie przewiduje się budownictwa wysokiego i wysokościowego, na terenach pozostałych potencjalni inwestorzy często wnioskują o lokalizację zabudowy wysokiej i wysokościowej. Jak znaleźć argumenty dla określenia maksymalnej, czy też właściwej wysokości?

Zlecenie w 2005 roku przez Architekta Miasta Szczecina opracowania studialnego dotyczącego możliwości wprowadzenia zabudowy wysokiej na terenie śródmieścia Szczecina wynikało z rzeczywistego zapotrzebowania Miasta Szczecina opracowującego nowe plany miejscowe zagospodarowania terenu w obszarze śródmiejskim. Prezentowany materiał teoretyczny i badawczy powstał pierwotnie jako bezpośrednia odpowiedź na to zapotrzebowanie. Istotą tego opracowania była możliwość określania wysokości planowanej zabudowy analitycznie, z podbudową materiałem badawczym, a nie w sposób normatywny, aprioryczny.

Opracowane przez Zespół narzędzie planistyczne okazało się niezwykle przydatne dla podejmowania decyzji dotyczących możliwości wprowadzania w obszarze miasta zabudowy wysokiej, jak również dla oceny wpływu budownictwa wysokiego i wysokościowego na krajobraz miasta. M.in. na podstawie analiz Zespołu opracowano miejscowy plan zagospodarowania przestrzennego „Śródmieście – Odzieżowa” (teren Zakładów Odzieżowych DANA), w którym dopuszczono lokalizację zabudowy wysokościowej o wysokości 95 m. Obiekt ten jest aktualnie w opracowaniu projektowym.

Prezentowana wystawa przedstawia wycinek kilkuletniej pracy Zespołu nad stworzeniem i doskonaleniem modelu przestrzennego miasta i programu pozwalającego na dokonanie oceny oddziaływania krajobrazowego, widoczności, przesłaniania planowanych obiektów wysokich. Poza użytkową wartością opracowań będących przedmiotem wystawy, powstały w tym okresie prace naukowe - rozprawa doktorska i wiele publikacji związanych z tematyką zabudowy wysokościowej w krajobrazie Szczecina. Jak zaskakujące rezultaty szerokiego oddziaływania obiektów wysokościowych w panoramach i wnętrzach miejskich osiągnięto dzięki zastosowaniu tego opracowania, zostało przedstawione na zaprezentowanych na wystawie planszach.

Zaprezentowana metoda ustalania wysokości zabudowy i jej oceny z punktu widzenia wpływu krajobrazowego poprzez analizę modelu miasta jest metodą nowatorską, unikalną w skali krajowej. Stworzony dla potrzeb tych analiz wirtualny model śródmieścia Szczecina jest wartością szczególnie przydatną, także i dla innych zastosowań. Przedstawiona metoda może być stosowana również i w innych miastach, w których ocena wysokości projektowanej zabudowy staje się ważnym problemem. Dlatego warto opracowane studia wysokości zabudowy pokazać szerszemu ogółowi publiczności, podkreślając, że jest to wkład naukowy pracowników Instytutu Architektury i Planowania Przestrzennego na rzecz rozwoju Miasta Szczecina i badań urbanistycznych.

Jednakże odpowiedź na pytanie postawione w tytule wystawy „czy budować wysoko?” stanowi nieco dłuższą historię, dla której analiza krajobrazowa jest jedynie pięknie zakomponowanym wprowadzeniem.

dr hab. inż. arch. Zbigniew Władysław Paszkowski, prof. ZUT

Architekta Miasta Szczecina w latach 2003-2005

Prodziekan ds. Nauki i Organizacji WBiA, ZUT

Trzyosobowa grupa architektów-urbanistów, pracowników Instytutu Architektury i Planowania Przestrzennego Zachodniopomorskiego Uniwersytetu Technologicznego w Szczecinie na 30 planszach, przedstawia rezultat kilku ostatnich lat pracy na temat budownictwa wysokiego w Szczecinie.

Na planszach tych analizują miejsca wytypowane w obszarze miasta Szczecina do budowania budynków wysokich. Autorzy precyzują lokalizacje dla tego typu obiektów, określają ich pożądaną wysokość oraz określają formę tych budynków. Wytyczne te nie zostały określone na podstawie prostych intuicyjnych, czy wrażeniowych odczuć autorów. Wręcz przeciwnie, w budowaniu wytycznych autorzy unikali subiektywnych metod. Dla całej pracy zbudowali nowatorski warsztat obiektywizacji określania kryteriów dla budynków wysokich i w tym tkwi WARTOŚĆ TEJ PRACY.

W celu możliwości przeprowadzenia analiz trzeba było wykonać Wirtualny Model Miasta (aktualnie ok. 17800 budynków w 3D – benedyktyńska praca) oraz ‘Studium kompozycyjne Szczecina z uwzględnieniem zabudowy wysokiej’ przygotowane przez zespół w 2005 roku. Jak piszą autorzy: W badaniach stosowaliśmy autorskie techniki analityczne opisane w odrębnych publikacjach naukowych: mapowanie zasięgów oddziaływania wizualnego, symulacje widoków panoramicznych z linijkami wysokościowymi i inne. Formułowanie wytycznych było zawsze końcowym akordem naszej pracy.

Przecież to nie jest to rzecz powszechna i codzienna, że do zadania projektowego autorzy (projektanci) tworzą nowe techniki analityczne, które tak bardzo obiektywizują podejmowane decyzje projektowe, które są nową jakością w palecie warsztatowej urbanisty.

Podstawą ideową są wcześniejsze metody sformułowane przez prof. Waldemara Marzęckiego, a służące analizie ciągłości kompozycyjnej struktur urbanistycznych. Całość pracy jest rezultatem pracy i talentów całej trójki autorów.

Prezentowane plansze odpowiadają nie tyko na pytanie: czy budować wysoko, ale również: jak budować wysoko. Mówią władzom miasta i architektowi miejskiemu, w jakiej lokalizacji, jak wysoki budynek i jak zakończony. Uproszczona forma wieżowca w każdej lokalizacji jest po wielekroć sprawdzona w jej relacji do najbliższych przestrzeni miejskich, do dalszych perspektyw i w końcu do istotnych sylwet (panoram) miasta. Wielokrotnie okazuję się, że zmiana wysokości planowanego obiektu o dwie lub trzy kondygnacje może mieć zasadnicze znaczenie dla zmiany jego korzystnej relacji z miastem. O tym winni pamiętać decydenci i inwestorzy.

Autorzy odpowiedzieli precyzyjnie na pytanie: czy, gdzie i jak można budować budynki wysokie w Szczecinie?

dr hab. inż. arch. Marek Wołoszyn

Dyrektor Instytutu Architektury i Planowania Przestrzennego, WBiA, ZUT

Prezentowana wystawa zawiera istotne przesłanki dla kształtowania zarówno fizjonomii krajobrazu miasta jak i dla kształtowania przestrzeni w odniesieniu cech miejsca lokalizacji zabudowy wysokiej. Przedstawione analizy stanowią ekspozycję wieloletnich badań autorów w tym zakresie. Nowatorskie elementy zakresu badań i ich prezentacja umożliwiają czytelną percepcję zamierzeń autorów, które stanowią istotną płaszczyznę dla dyskusji, zarówno w środowisku zawodowym, jak również przy aktywnej partycypacji społecznej. Tematyka lokalizacji i charakteru zabudowy wysokiej obejmuje z reguły szeroki zakres polemik i kontrowersji, które wskazują na konieczność poszukiwań consensusu. Zabudowa wysoka jako rezultat parametryczności, nawarstwienia elementów w kompozycji przestrzennej bryły podkreślających status prestiżu miejsca, stanowi przedmiot fascynacji jej zwolenników, ale także budzi kontrowersje jej przeciwników. W procesie percepcji przestrzeni architektura wywołująca ekstremalne emocje, a nie obojętność stanowi istotny wyznacznik w tkance urbanistycznej miasta. Stąd wieloaspektowy charakter zakresu badań autorów znajduje odzwierciedlenie w koncepcjach wybranych do analiz wirtualnego modelu miasta, które zawierają istotne kryteria dla studiów nad transformacją istniejącej przestrzeni miasta. Wybrane do badań lokalizacje zawierają istotny potencjał dla kształtowania zabudowy o charakterze dominant, wpisujący się kontekst miejsca i wizerunek miasta.

Rozwój przestrzenny miasta Szczecina, w przyszłości o charakterze metropolitalnym, wiąże się nieuchronnie z dalszym zakresem badań, zwłaszcza w jego strefie nadwodnej związanej z jednej strony z zasobami historyczno-kulturowymi, ale także z dużym potencjałem rozwoju Prawobrzeża. Przedstawiona ekspozycja stanowi istotny impuls dla kontynuacji prac badawczych w zakresie kształtowania przestrzeni miasta.

dr inż. arch. Lechosław Czernik

Członek Wojewódzkiej Komisji Urbanistyc